Luật Dữ liệu sẽ đẩy nhanh xây dựng chính phủ số

Đạo luật quan trọng trong thời đại số

Tại Kỳ họp thứ 8, chiều 30/11/2024, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết thông qua dự án Luật Dữ liệu. Có 451/458 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, bằng 94,15% tổng số đại biểu Quốc hội.

Luật Dữ liệu được thông qua có 5 chương với 46 điều, quy định về dữ liệu số; xây dựng, phát triển, bảo vệ, quản trị, xử lý, sử dụng dữ liệu số; Trung tâm dữ liệu quốc gia; Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia; sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu số; quản lý về dữ liệu số; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động về dữ liệu số. Việc Quốc hội Việt Nam thông qua Luật Dữ liệu đánh dấu một bước tiến quan trọng trong tiến trình xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số tại Việt Nam. Đây là bước đi cần thiết để thể chế hóa các chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số. Nó cung cấp khung pháp lý rõ ràng cho việc quản lý, bảo vệ, xử lý và khai thác dữ liệu. Điều này giúp các cơ quan, tổ chức và cá nhân có hướng dẫn cụ thể trong việc thu thập, quản trị và sử dụng dữ liệu, từ đó tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước và ứng dụng công nghệ vào dịch vụ công​

Luật nhấn mạnh việc xây dựng Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, đóng vai trò là "nguồn tài nguyên dùng chung" cho các bộ, ngành và địa phương. Dữ liệu sẽ được thu thập, cập nhật và đồng bộ hóa, giúp giảm chi phí, tránh lãng phí và tăng cường sự phối hợp liên ngành. Điều này sẽ cải thiện hiệu quả cung cấp dịch vụ công trực tuyến và tạo điều kiện phát triển các nền tảng công nghệ số​.

Trung tâm dữ liệu quốc gia, được quản lý bởi Bộ Công an, sẽ là hạ tầng chiến lược để bảo vệ và lưu trữ dữ liệu. Trung tâm này không chỉ đảm bảo an toàn thông tin mà còn hỗ trợ các dịch vụ liên quan đến phân tích, xử lý dữ liệu nhằm nâng cao năng lực quản lý nhà nước. Đây là một yếu tố then chốt để tiến đến xây dựng chính phủ điện tử và chính phủ số​

Luật cũng quy định về việc chuyển và xử lý dữ liệu xuyên biên giới, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên liên quan. Điều này khuyến khích các doanh nghiệp quốc tế và trong nước tham gia vào thị trường dữ liệu tại Việt Nam, đồng thời đảm bảo các tiêu chuẩn bảo mật và quyền riêng tư​

Việc thành lập Quỹ phát triển dữ liệu quốc gia từ các nguồn tài trợ và đóng góp tự nguyện, sẽ hỗ trợ phát triển hạ tầng dữ liệu và khai thác ứng dụng công nghệ. Quỹ này giúp huy động nguồn lực xã hội, góp phần thúc đẩy việc số hóa chính quyền và phát triển các dịch vụ công hiệu quả hơn​.

Tác động tích cực trong xây dựng chính phủ số

Với khung pháp lý và các công cụ hỗ trợ như trên, Luật Dữ liệu sẽ có tác động sâu rộng đến việc xây dựng chính phủ số, đặc biệt trong cải thiện khả năng chia sẻ cơ sở dữ liệu dùng chung giữa các bộ, ngành, và địa phương; Tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của chính phủ thông qua quản lý dữ liệu thông minh.

Tăng cường tính liên thông và hiệu quả của cơ sở dữ liệu dùng chung: Luật quy định về Cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, trong đó các thông tin quan trọng sẽ được thu thập, cập nhật và lưu trữ tập trung, đóng vai trò là nguồn tài nguyên chung cho tất cả các bộ, ngành, và địa phương. Dữ liệu từ cơ sở này có thể được sử dụng ngay lập tức mà không cần thiết lập các kênh kết nối riêng, giúp giảm thời gian và chi phí vận hành​. Điều này khắc phục tình trạng hiện tại, nơi nhiều bộ và ngành sử dụng các hệ thống riêng biệt, không liên thông, gây khó khăn trong chia sẻ và khai thác thông tin.

Luật yêu cầu tất cả các cơ quan nhà nước phải đồng bộ dữ liệu vào hệ thống dùng chung thay vì duy trì cơ sở dữ liệu độc lập. Điều này không chỉ giảm thiểu trùng lặp mà còn tăng độ chính xác của dữ liệu, đặc biệt quan trọng trong các lĩnh vực như quản lý dân cư, đất đai, và bảo hiểm xã hội. Với việc đồng bộ dữ liệu, một bộ hoặc ngành khi cần thông tin từ cơ quan khác có thể truy cập trực tiếp qua hệ thống chung thay vì phải yêu cầu hoặc xây dựng kênh riêng​​. Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các bộ, ngành: Luật xác định trách nhiệm của từng cơ quan trong quản trị, quản lý và chia sẻ dữ liệu. Điều này đảm bảo rõ ràng trong phân công nhiệm vụ, giảm tình trạng xung đột hoặc mâu thuẫn về quyền sử dụng dữ liệu giữa các bộ, ngành. Quy định này cũng tạo điều kiện cho các cơ quan nhanh chóng phối hợp thực hiện các chương trình số hóa liên ngành, ví dụ như tích hợp dữ liệu y tế, giáo dục, và tài chính​.

Đồng bộ hóa lộ trình xây dựng cơ sở dữ liệu: Thủ tướng Chính phủ được giao quyền quyết định lộ trình xây dựng và đồng bộ hóa cơ sở dữ liệu quốc gia. Điều này giúp đảm bảo các dự án dữ liệu không phát triển cục bộ hoặc mâu thuẫn, tạo ra một kế hoạch thống nhất trên toàn quốc.

Cải thiện dịch vụ công trực tuyến và hiệu quả điều hành của chính phủ thông qua chia sẻ dữ liệu: Khi các cơ sở dữ liệu được liên thông, dịch vụ công trực tuyến sẽ trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn. Ví dụ: Người dân chỉ cần cung cấp thông tin một lần khi thực hiện thủ tục hành chính, thay vì phải nộp cùng một loại tài liệu tại nhiều cơ quan khác nhau. Các bộ phận xử lý hồ sơ hành chính có thể kiểm tra thông tin trong thời gian thực, giảm thời gian xử lý và cải thiện trải nghiệm người dùng.

Đồng thời, dữ liệu liên thông giúp chính phủ phân tích xu hướng, dự báo và lập kế hoạch chính sách tốt hơn. Ví dụ: Trong y tế, dữ liệu dân cư và bảo hiểm y tế có thể được tích hợp để xây dựng các chương trình chăm sóc sức khỏe phù hợp. Trong quản lý đất đai, thông tin địa chính có thể được kết hợp với dữ liệu quy hoạch để giám sát và thực thi hiệu quả.

An ninh dữ liệu và bảo mật được đảm bảo tốt hơn: Luật yêu cầu các cơ quan quản lý dữ liệu áp dụng các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt để bảo vệ dữ liệu dùng chung khỏi các nguy cơ bị tấn công, mất mát hoặc sử dụng sai mục đích. Trung tâm Dữ liệu Quốc gia sẽ chịu trách nhiệm chính trong việc giám sát và bảo vệ dữ liệu này​. Quy định rõ ràng về quyền truy cập, trách nhiệm bảo mật của các bên liên quan, đảm bảo dữ liệu được chia sẻ an toàn, đúng mục đích

Việc thực thi Luật Dữ liệu sẽ đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương, cũng như sự tham gia của doanh nghiệp và người dân để đạt được mục tiêu chuyển đổi số toàn diện​. Đây là bước đi chiến lược giúp Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường chuyển đổi số. Nó không chỉ nâng cao khả năng phối hợp và chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan nhà nước mà còn cải thiện đáng kể chất lượng dịch vụ công và quản lý nhà nước. Những thay đổi này sẽ góp phần xây dựng một chính phủ số minh bạch, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân và doanh nghiệp./.