Số nạn nhân của lừa đảo trên không gian mạng ngày càng gia tăng

Theo số liệu từ Bộ Công an, trong 8 tháng đầu năm 2025 đã phát hiện gần 1.500 vụ việc lừa đảo qua mạng, gây thiệt hại hơn 1.660 tỷ đồng, phát hiện hơn 1.500 kênh, hội nhóm quảng cáo, đánh bạc trực tuyến; hơn 1.500 kênh, hội nhóm hoạt động liên quan giao dịch tiền ảo, tiền mã hóa; gần 200 kênh, hội nhóm có nội dung quảng cáo, mua bán chất gây nghiện…

Ma trận bủa vây

Tại họp báo về tình hình kết quả công tác công an quý III, nhiệm vụ công tác trọng tâm các tháng cuối năm 2025 do Bộ Công an tổ chức, Đại tá Lê Khắc Sơn, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát Hình sự, Bộ Công an cho biết: Tội phạm hình sự truyền thống được kéo giảm sâu, ổn định tình hình được nhân dân đánh giá cao, hài lòng. Đây là số liệu đáng mừng, là thước đo lớn nhất cho lực lượng phòng, chống tội phạm. Tuy nhiên, tội phạm liên quan đến không gian mạng lại có những diễn biến tương đối phức tạp.

Đại tá Sơn nhấn mạnh, tội phạm lừa đảo chiếm đến hơn 50% trong tổng số tội phạm hình sự, riêng đối tượng lừa đảo trên không gian mạng chiếm 59%, gây thiệt hại tương đối lớn về tài sản của người dân. Các đối tượng chủ yếu là người nước thứ ba thường lợi dụng tâm lý hiếu kỳ, kiếm tiền nhanh, dễ dàng của người dân để hoạt động phạm tội. Không chỉ có nước ta, hiện có tới 193 nước trên thế giới quan tâm về vấn đề tội phạm trên không gian mạng. Thời gian qua, Cục Cảnh sát hình sự đã trực tiếp phối hợp với Công an địa phương triển khai điều tra, khám phá một số chuyên án, vụ án. Điển hình, Cục đã phối hợp với công an các địa phương triệt phá vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản do đối tượng Trần Quang Đạo, 33 tuổi, trú tại Thành phố Hồ Chí Minh cầm đầu, hoạt động tại Việt Nam với quy mô tổ chức, số lượng đối tượng tham gia lớn nhất từ trước đến nay.

Lực lượng chức năng đã bắt gần 200 đối tượng trong đường dây. Nạn nhân của đường dây này là người già, người nghèo, những đối tượng thiếu thông tin, không am hiểu về công nghệ, yếu thế, không có thu nhập hoặc thu nhập thấp và cần được xã hội quan tâm, bảo vệ.

Tại cơ quan điều tra, các nghi phạm khai nhận lợi dụng việc lộ lọt, mua bán các thông tin cá nhân trên mạng xã hội, giả làm nhân viên các cơ sở y tế, bệnh viện dinh dưỡng, sử dụng phần mềm Internet mã hóa đầu số gọi đi để tư vấn tặng quà.

Chúng dụ dỗ, mời chào những người già sử dụng các sản phẩm dinh dưỡng, thực phẩm chức năng, đóng các khoản phí để nhận khuyến mãi quay thưởng cho các lần tiếp theo khi mua các sản phẩm đồ gia dụng, đồ điện tử. Để tạo lòng tin, các đối tượng nâng dần giá trị trúng thưởng, mức đóng phí với cam kết hoàn tiền sau khi nhận được các sản phẩm khuyến mãi. Tuy nhiên, chúng đã không thực hiện theo cam kết, mà chiếm đoạt số tiền của các bị hại. Chỉ tính riêng trong hơn 100 ngày trước khi bị lực lượng chức năng triệt phá, nhóm đối tượng này đã chiếm đoạt của hơn 10 nghìn nạn nhân với tổng số tiền hơn 50 tỷ đồng.

Hiện, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã khởi tố 147 bị can về các tội: Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin, mạng máy tính, mạng viễn thông. Ngày 9/9, Cục Cảnh sát Hình sự ra quyết định khởi tố bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với Trần Quang Đạo về tội: Đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông.

Giữa tháng 7 vừa qua, Công an tỉnh Điện Biên phối hợp với Công an Lào triển khai 200 cán bộ, chiến sĩ tấn công vào ba mũi trọng yếu của tội phạm sử dụng công nghệ cao ở Đặc khu kinh tế Tam giác vàng, bắt giữ 74 đối tượng mang nhiều quốc tịch cùng số lượng lớn tang vật.

Đứng đầu tổ chức tội phạm do Hoàng Văn Trung (31 tuổi, trú tại Cao Bằng), hoạt động tại khu vực Tam Giác Vàng, điểm nóng về an ninh, nơi giáp ranh giữa ba quốc gia: Lào, Thái Lan và Myanmar.

Dưới vỏ bọc của một sàn giao dịch vàng ảo có tên “ATFX”, Trung cùng các đồng phạm người Việt Nam và Trung Quốc thiết lập mô hình lừa đảo tinh vi nhằm vào công dân Việt Nam. Chúng tạo dựng các tài khoản mạng xã hội Facebook, Zalo, TikTok với hình ảnh cuộc sống sang trọng, giả danh nhà đầu tư tài chính để tiếp cận nạn nhân. Sau khi làm quen, tán tỉnh, xây dựng mối quan hệ tin tưởng, các đối tượng dụ dỗ nạn nhân tham gia đầu tư vào sàn “ATFX”, hứa hẹn mức lãi suất lên tới 24%/ngày.

Khi nạn nhân chuyển tiền, nhóm này đưa ra các lý do: lỗi hệ thống, cần xác minh tài khoản, đóng phí mới rút được tiền, kéo dài thời gian và tiếp tục chiếm đoạt tài sản. Nhiều trường hợp, các đối tượng sử dụng hình ảnh nhạy cảm hoặc thông tin cá nhân để đe dọa, ép buộc nạn nhân tiếp tục chuyển tiền hoặc không được tố cáo.

Khám xét hiện trường, lực lượng chức năng thu giữ lượng tang vật rất lớn. Đặc biệt, có hai thùng carton lớn chứa hàng trăm sổ tay ghi chép kịch bản lừa đảo. Mỗi kịch bản đều được soạn sẵn theo các tình huống cụ thể: từ cách tiếp cận, gây dựng lòng tin, thao túng cảm xúc đến chiếm đoạt tài sản.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Điện Biên đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố 38 bị can về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Các đối tượng còn lại đang tiếp tục bị điều tra, làm rõ vai trò cụ thể trong tổ chức tội phạm.

Sáng Nhà nước ra chủ trương, chiều có kịch bản lừa đảo

Đại tá Lê Khắc Sơn cho biết, tội phạm lừa đảo không gian mạng với những chiêu trò hết sức tinh vi. Nhằm tạo lòng tin của người dân, các đối tượng cơ bản lợi dụng các chính sách của Nhà nước để tạo lập và xây dựng các kịch bản lừa đảo. Tình trạng sáng Nhà nước ra chủ trương, chiều tội phạm đã có kịch bản lừa đảo khiến người dân dễ bị sập bẫy.

Mới đây, Công an tỉnh Bắc Ninh phát đi cảnh báo về thủ đoạn lừa đảo tinh vi trên không gian mạng, nhắm vào người dân sắp nghỉ hưu hoặc đang hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Đây là chiêu thức mới được các đối tượng chuẩn bị kỹ lưỡng, sử dụng hình ảnh, văn bản, con dấu, logo giả mạo để tạo lòng tin.

Điển hình, chiều 11/9, ông T. (trú tại Bắc Ninh) nhận được cuộc gọi xưng là cán bộ Bảo hiểm xã hội tỉnh Bắc Ninh, thông báo hướng dẫn làm thủ tục thanh toán lương hưu và các chế độ liên quan. Người này đề nghị ông kết bạn Zalo với tài khoản "Mạnh Hải" để "hỗ trợ trực tuyến".

Sau khi kết nối, đối tượng hướng dẫn ông T. đăng nhập vào các ứng dụng VNeID và VssID, đồng thời gửi hình ảnh giả mạo "Bảo hiểm điện tử" với logo và mã QR của Bảo hiểm xã hội Việt Nam. Người này chỉ dẫn ông T. dùng một điện thoại khác để gọi video qua Zalo, và làm theo các bước "nhận lương hưu qua ngân hàng". Vài phút sau, một số điện thoại khác xưng là "Trưởng phòng Bảo hiểm xã hội" liên hệ với ông.

Người này yêu cầu ông T. chuyển toàn bộ tiền trong các tài khoản ngân hàng cá nhân vào một tài khoản cố định "để xác minh và hoàn tất hồ sơ". Trong quá trình gọi video, đối tượng liên tục hướng dẫn ông thao tác chuyển tiền. Do tin tưởng là thủ tục thật, ông T. thực hiện theo hướng dẫn và đã mất toàn bộ số tiền trong tài khoản - là khoản hỗ trợ nghỉ hưu trước tuổi theo chế độ 178.

Theo Công an tỉnh Bắc Ninh, đây là thủ đoạn lừa đảo được các đối tượng chuẩn bị kỹ lưỡng, nhắm vào nhóm người sắp nghỉ hưu hoặc đang nhận các khoản trợ cấp xã hội.

Chúng giả danh cán bộ bảo hiểm xã hội, ngân hàng hoặc cơ quan nhà nước, sau đó hướng dẫn nạn nhân đăng nhập vào các ứng dụng chính thống như VNeID, VssID rồi lợi dụng việc chia sẻ màn hình, mã OTP hoặc truy cập tài khoản ngân hàng để chiếm đoạt tài sản.

Hiện Công an tỉnh Bắc Ninh đang phối hợp với Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) để điều tra, truy vết các đối tượng liên quan.

Trước đó, dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, khi Chính phủ vừa công bố chính sách tặng quà 100 nghìn đồng cho mỗi người dân nhân dịp Quốc khánh 2/9, ngay lập tức nhiều đối tượng xấu đã lợi dụng thông tin này để thực hiện các hành vi lừa đảo.

Các đối tượng dùng thủ đoạn gửi tin nhắn hoặc đường link giả mạo với nội dung “nhận quà tặng 100.000 đồng”, “điền thông tin để nhận tiền”, “cài đặt VNeID để nhận quà”; giả mạo cán bộ, công an, ngân hàng gọi điện yêu cầu cung cấp mã OTP, thông tin tài khoản; lập fanpage, website giả danh cơ quan chức năng nhằm thu thập dữ liệu cá nhân. Theo các chuyên gia, các vụ lừa đảo về chiếm đoạt tài sản quy mô lớn đều có yếu tố lộ, lọt, mua bán dữ liệu cá nhân. Việc lộ lọt dữ liệu cá nhân đã “giúp” tội phạm xây dựng kịch bản lừa đảo và tiếp cận nạn nhân chính xác.

Từ những thực trạng trên, cơ quan chức năng lưu ý người dân: Mọi chính sách hỗ trợ của Chính phủ đều được thực hiện công khai, minh bạch, qua các kênh chính thống như UBND xã/phường, cơ quan nhà nước, hoặc hệ thống ngân hàng theo thông báo chính thức.

Cơ quan nhà nước như công an, tòa án, viện kiểm sát không làm việc qua điện thoại. Mọi thông tin làm việc đều thông qua chính quyền địa phương, thông cáo báo chí, tuyên truyền bằng loa phường, xã hoặc các văn bản chính thống.

Do vậy, người dân cần cảnh giác, không cung cấp số tài khoản, mật khẩu, mã OTP cho bất kỳ ai dưới bất kỳ hình thức nào. Người dân tuyệt đối không đăng ảnh Căn cước công dân, sổ hộ khẩu, mã số thuế… lên mạng. Không bấm vào đường link lạ, không tải ứng dụng không rõ nguồn gốc.

Khi nhận được tin nhắn, cuộc gọi đáng ngờ, hãy bình tĩnh kiểm chứng qua chính quyền địa phương hoặc liên hệ tổng đài ngân hàng để được hỗ trợ.

Khi có người gọi điện dọa dẫm, yêu cầu chuyển tiền để "xác minh", "điều tra" cần bình tĩnh, ngắt máy, liên hệ với cơ quan chức năng.

Bên cạnh đó, những người trong gia đình cần chú trọng trang bị kiến thức an toàn số cho người già và trẻ em là những người chưa quen tiếp xúc với công nghệ.