Cục An toàn thông tin khuyến nghị "Nguyên tắc 4T" giúp trẻ an toàn trên mạng

Những rủi ro với trẻ em từ các công cụ AI

Thời gian qua, các ứng dụng tích hợp trí tuệ nhân tạo đang trở nên ngày càng phổ biến, được nhiều người chia sẻ và sử dụng. Điển hình trong số đó là những ứng dụng chỉnh sửa ảnh, ứng dụng trò chuyện...

Tuy nhiên, trong lúc mọi người trải nghiệm các tính năng độc đáo của những ứng dụng này, điều đáng lo là trẻ em có thể trở thành đối tượng bị những công cụ AI làm tổn thương, để lại hệ lụy lâu dài.

Tại họp báo thường kỳ tháng 11 của Bộ TT&TT được tổ chức chiều ngày 6/11, đại diện Cục An toàn thông tin, ông Nguyễn Phú Lương, Phó Giám đốc Trung tâm Giám sát an toàn không gian mạng quốc gia (NCSC) đã chia sẻ về một số các rủi ro mà các công cụ ứng dụng trí tuệ nhân tạo có thể tác động tới trẻ em.

Rủi ro đầu tiên là việc trẻ em có thể tiếp cận thông tin không phù hợp. Những thông tin từ các ứng dụng tích hợp như ChatGPT…  cung cấp cho người dùng là thông tin tổng hợp từ nhiều nguồn trên Internet bao gồm có cả thông tin chính xác và thông tin không chính xác, thậm chí là không được chọn lọc, đánh giá, sàng lọc theo độ tuổi của người sử dụng để đề xuất câu trả lời phù hợp. Vì thế, trẻ em rất có thể sẽ tiếp cận những thông tin không phù hợp với lứa tuổi hoặc có chứa nội dung bạo lực.

Bên cạnh đó, trẻ em còn có nguy cơ rò rỉ thông tin riêng tư, thông tin cá nhân trên mạng. Theo phân tích của chuyên gia NCSC, trẻ em có thể bất cẩn khi chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng, và dễ trở thành nạn nhân của các vụ xâm nhập dữ liệu trái phép khi sử dụng những ứng dụng chỉnh sửa ảnh, ứng dụng trò chuyện - chatbot.

“Trên thế giới, đã xảy ra những vụ việc đáng tiếc là khuôn mặt của trẻ em bị dán vào những hình ảnh đồi trụy, khiêu dâm”, ông Nguyễn Phú Lương thông tin thêm.

Một rủi ro nữa là việc trẻ em có thể bị lôi kéo, dụ dỗ tham gia các thử thách nguy hiểm trên mạng. Thực tế, đã có những trường hợp đáng báo động khi các nữ sinh ở tuổi vị thành niên tham khảo ChatGPT về thông tin sức khỏe và kế hoạch ăn kiêng.

AI có thể cung cấp nhanh chóng những thông tin với kế hoạch chi tiết và lời khuyên cụ thể, tuy nhiên, những thông tin này không tham chiếu bất kỳ dữ liệu thực tế và chỉ là các tập hợp thông tin ngẫu nhiên trên mạng.
 
Ngoài ra, việc tiếp xúc với chatbot từ khi còn quá nhỏ, trẻ sẽ lầm tưởng trí tuệ nhân tạo là người bạn thật sự và hành động theo lời khuyên của AI. Trong khi đó, những lời khuyên này có thể bao gồm nội dung thiên vị, không chính xác, có hại hoặc gây hiểu nhầm.

Không những thế, các công cụ ứng dụng AI còn có thể tác động tâm sinh lý và hành vi của trẻ. Với sự trợ giúp của các công cụ AI, người dùng có thể tìm thấy thông tin về bất kỳ chủ đề nào chỉ bằng một câu hỏi.

Chatbot AI đã giúp việc điều hướng thông tin dễ dàng hơn mà không cần mở hàng chục trang web khác nhau và đọc vô số bài viết để tổng hợp thông tin.

Việc tương tác quá nhiều với máy móc công nghệ có thể dẫn đến tình trạng trầm cảm, lo lắng bất an hoặc mất kỹ năng xã hội do ngày càng ít tương tác với người khác. Quá phụ thuộc vào AI còn có thể làm giảm khả năng học tập, nghiên cứu và làm việc chủ động của trẻ.

Cách giúp trẻ an toàn trên mạng

Trên cơ sở phân tích những nguy cơ có thể xảy ra với trẻ em từ việc các công cụ, ứng dụng AI được dùng phổ biến, Cục An toàn thông tin khuyến nghị, để giảm thiểu các rủi ro của AI tác động đến trẻ, quan trọng hơn cả là cần giáo dục, hướng dẫn để trẻ em nâng cao nhận thức, biết được về những rủi ro để tự bảo vệ mình trên môi trường mạng.

Khi cho con em tham gia môi trường mạng, sử dụng các công cụ AI, cha mẹ cần luôn tuân thủ "Nguyên tắc 4T", bao gồm: tuân thủ, thông minh, thận trọng và tử tế.

Cụ thể, theo ông Nguyễn Phú Lương, trước hết cần tuân thủ các quy tắc, biện pháp đảm bảo an toàn khi sử dụng Internet và nguyên tắc đã được thiết lập tại gia đình và trường học đặt ra. Ví dụ, chỉ sử dụng mạng xã hội khi đủ 13 tuổi trở lên, sử dụng Internet trong khoảng thời gian cho phép, truy cập những nội dung được phép…

Thông minh là phụ huynh và cả trẻ em cần được trang bị kiến thức, kỹ năng cơ bản để tham gia môi trường mạng, đơn cử như kỹ năng cung cấp thông tin cá nhân trên mạng, kỹ năng sử dụng và quản lý mật khẩu để đảm bảo an toàn…

Về yêu cầu thận trọng, người dùng cần luôn cẩn trọng với bất cứ thông tin nào trên mạng, cẩn trọng khi truy cập vào các đường link lạ, cẩn trọng khi gặp những lời mời chào hấp dẫn đến khó tin… từ đó, giảm thiểu các rủi ro liên quan tới lừa đảo trực tuyến.

Về yêu cầu tử tế, chuyên gia NCSC phân tích, người dùng cần cư xử văn minh, tử tế trên môi trường mạng, không gửi hoặc phản hồi những tin nhắn có nội dung xấu hoặc có tính xúc phạm người khác; chia sẻ với cha mẹ, thầy cô khi gặp các vấn đề, khó khăn, khi bị bắt nạt, cô lập hoặc bị xâm hại trên không gian mạng.

Bên cạnh đó, Cục An toàn thông tin cũng lưu ý các bậc cha mẹ khi cho con em tham gia môi trường mạng, có thể sử dụng một số các công cụ công nghệ hỗ trợ chặn lọc những thông tin không phù hợp cho trẻ như Safe Gate Family, Bkav Safe Kid, Mobile Guard for Kid, Cyberpurify Kid… hay ứng dụng của các nhà cung cấp dịch vụ khác được phát triển riêng cho trẻ em.